Sharciyada kooxda ee xarumaha qaabilaada

Adeegyada xiggo waxaa laga heli karaa xarunta qaabilaada:

· Guriyeynta
· Cuntada
· Helitaanka qalabka nadaafadda iyo musqulaha
· Bixinta dharka
· Xaqal Jeebka
· Gargaarka bulshada ee gaarka ah iyo helitaanka taageerada sharciga
· Taageerada caafimaadka iyo nafsaaniga

HR waa qeyb sharciyada la xiriiro noolaanshaha wadajirka ah ee xarunta soo dhaweynta iyo hay'adeeda si markaas loo hubiyo in labadaba dadka dagan iyo shaqaalaha ay leeyihiin waaya aragnimada ugu suurtogashan.
Sharciyadaan waxay la xiriiraan kuwa xiggo:

· Ixtiraamka asturnaanta
· Kala-dambeynta iyo xasilloonida xarunta qaabilaada
· Badqabka dadka deggan iyo shaqaalaha
· Fayodhawrka iyo nadaafadda qololka
· Qorshaha joogitaanka iyo maqnaanshaha
· Ballan qabsashada
· Nidaamka Dabaajiga
· Kormeerka qolka
· Waajibaadka guud ee qof kasta oo deggan ka saaran Fedasil

Xarunta waa xarun qaabilaad oo furan. Tani waxay la micna tahay inaysan kugu waajib aheyn inaad halkaas joogtid. Haddii aad dooratid inaad ka tagtid xarunta soo dhaweynta, waxaad kaliya oo aad leedahay xaquuqda caawinta caafimaadka ee Fedasil. Dooqaaga haddii joogayo ama uusan joogeyn xarunta soo dhaweynta ma saameyso isticmaalkaaga illaalada caalamiga ah.
Haddii aad qabtid wax su'aalo ah ee la xiriiro sharciyadaan guriga ama la xiriiro xaquuqaha aad jeceshahay inta lagu jiro joogitaankaaga ee xarunta soo dhaweynta, waxaad marwalba la tashan kartaa shaqaalahaaga bulshada ama waraaqaha warbixinta ee laga helo xarunta.

Maamulka iyo shaqaalaha waxay kuu rajeynayaan joogitaan raaxo leh.

1. ADEEGYADEENA

1.1 Adeegyada aasaasiga
Iyadoo ku xiran qabanqaabada, xarunta qaabilaada waxay bixisaa adeegyadan soo socda:
· Hoy leh xarumo nadaafadeed
· Helitaanka musqulaha
· Suurtagalnimada dhaqida dharka iyo helida dharka lagama maarmaanka ah (aan cusbeyn)
· Kaararka cuntada ama qadada ama suurtagalnimada soo iibsashada cuntada

1.2 La-talinta shakhsiyeed
Dhammaan kuwa ka shaqeeyo xarunta qaabilaada waxaa ku waajib ah xeerka anshaxa ee diyaariyo qiyamyada sida ixtiraamka, jaheynta macaamiisha, dhexdhaxaadka iyo iqtiyaarka.
Inta lagu jiro joogitaanka, waxaad heleysaa shaqaalaha bulshaad ee adiga laguu xilsaaray, yaa ku caawinayo shaqsi ahaan inta lagu jiro joogitaankaaga, ku soo ogeysiinayo wax ku saabsan xaquuqahaaga oo kuu gudbiyo adeegyo kale haddii loo baahdo.
Qofkaan wuxuu aasaasayaa feel gaar ah oo dhammaan arimaha muhiimka ah lagu hayo xarunta soo dhaweynta. Shaqaalaha kale ee xarunta qaabilaada sidoo kale way ku deeqi karaan midaan. Waxaad marwalba xaq u leedahay inaad aqrisid feelkaaga. Haddii aad u guurto xarunta soo dhaweynta meel ka duwan, feelkaan waxaa lagu wareejinayaa xarunta soo dhaweynta cusub.
Caawiyaha shaqsiga aad inaga naga filan kartid waa sida xigta:

• Caawinta markii aad timaado: shaqaalahaaga bulshada wuxuu kaala hadlayaa oo qiimeynayaa baahiyadaada xarunta qaabilaada
• Caawinta bulshada: waxaan bixinaa tallo iyo taageero ee nolosha bulshada ee ka baxsan xarunta qaabilaada oo ku caawiyo, tusaale ahaan, ee carruurta is diiwaangelinayo ee dugsiyada.
• Caawinta nidsaamka magangalya doonka: xarunta qaabilaada waxay hubineysaa in si wanaagsan uga warqabtid wax ku saabsan xaalada nidaamka. Waxaan sidoo kale kugu taageereynaa helida caawinta sharciga cusub (qareen) bilowgii dacwadahaaga.
• Tababarka: Sida waafaqsan xaaladaha qaarkood iyo aasaasyada meelaha la heli karo, waxaad xaq u leedahay inaad ka qeybqaadatid howalaha. Shaqaalahaaga bulshada wuxuu ku siinayaa warbixin dheeraad ah ee ku saabsan midaan.

1.3 Taageerada caafimaadka iyo nafsaaniga
Haddii ay jiraan cabashooyin caafimaad, waxaad heli kartaa taageerada caafimaadka.
Haddii ay jirto qeybta caafimaadka oo ay la jirto xarunta soo dhaweynta, waa inaad la xiriirtaa qeybtaan caafimaadka gudaha, taas oo, haddii ay muhiim tahay, u diyaariyaa tallada caafimaadka banaanka. Maqnaanshaha qeybta caafimaadka, shaqaalahaaga bulshada ayaa sharaxayo nidaamyada lala tashanayo dhaqtar.

Waxaan jeclaan laheyn inaan ku xasuusino xaqiiqda in haddii aad doorato aad soo wacdid xiliga dhaqtarka aan ka aheyn midka lagu tilmaamay xarunta soo dhaweynta ama haddii aad iska diiwaangelisid dhaqtar ama isbitaalka hindisahaaga gaarka ah, waa inaad dabooshaa qarashaadka nafsadaada.
Haddii aad u baahantahay taageerada cilmi nafsiga, xarunta soo dhaweynta waxay kuu gudbinayaan la talin gaar ah, midkood gudaha ama banaanka Xarunta soo dhaweynta.

1.4 Xaqal jeebka
Waxaad xaq u leedahay gunnada isbuuclaha. Heerka lacagtan waxaa go'aamiya sharciga.
Xarumaha xafiiska soo dhaweynta wadajirka ah qaarkood, waxaa suurtogal ahin lagu siyaadiyo tiradaan iyada oo la sameynayo shaqada guriga qaarkood ee faa'idada xarunta soo dhaweynta, adeegyada loo yaqaan bulshada. Waxay quseysaa xarunta soo dhaweyn walba ee lagu go'aansanayo sida midaan loo diyaarinayo iyo inta ay ku isticmaaleyso sameynta shaqada guriga.

2. SHARCIYADEENA WADA NOOLAANSHAHA

2.1 Asturnaanta iyo xasilloonida
- Waxaad xaq u leedahay in la ixtiraamo noloshaaada gaarka ah iyo nolosha gaarka ah ee daganeyaasha kale. Tani waxay la mid tahay inaadan gelin qolalka daganayaasha kale aan la weydiin iyo inta ay tahay inaad ixtiraamtid nasiinyada habeenka ee xarunta soo dhaweynta.
- Kuma casuumeysid carruurta yar qolkaaga, marka laga reebo ogolaanshaha waaladiinta ama kormeeraha, haddii ilmaha yar aan la wehlin.
- Waxaad ku biirisay jawiga dagan ee xarunta qaabilaada.
- Aad ixtiraamtid sharciyada booqashada oo hubiyo in dadka banaanka ee ku soo booqdo sidoo kale waa inay midaan ixtiraamaan. Ujeedada sharciyada booqashada waa damaanad qaadida asturnaanta adiga iyo dadka kula dagan.
- Aad ixtiraamtid alaabaha gaarka ah ee dadka kale ee dagan iyo alaabaha xarunta qaabilaada. Xarunta soo dhaweynta masuul kama ahan waxyeelada, xatooyada ama qasaaraha alaabaha gaarka ah. Dhacdada ah inaad ku sababtid waxyeelo alaabaha la leeyahay ee dadka kale ama xarunta soo dhaweynta, waxaa lagu weydiin karaan inaad u magdhowdid kuwaan.
- Aad codsatid ogolaanshaha hore ee maamulida xarunta qaabilaada ee hay'ada dhacdooyinka, gaar ahaan markii laga yaabo inay carqaladeeyaan nabada iyo daganaanta xarunta qaabilaada.
- Aad ixtiraamtid tilmaamaha ay ku siiyeen shaqaalaha xarunta qaabilaada.
- Aad ixtiraamtid xaqiiqda in qeybaha qaarkood ee xarunta qaabilaada ay ku xadidantahay gelitaanka.

2.2 Badqabka
- Waa inaad u hogaansantaa sharciyada quseeyo ee ka hortaga iyo badbaadada dabka iyo aadan waxyeelin qalabka sheega dabka ama qalabka dab damiska.
- Burburinta iyo jajabinta xarunta qaabilaada si toos ayuu u reeban yahay.

Waa mamnuuc wax lagu kariyo xarunta soo dhaweynta, marka laga reebo qolalka xarunta soo dhaweynta waxaa loogu tallogali karaa ujeedadaan.

- Waxaa jiro mamnuuc guud ee sigaar cabida ee xarunta qaabilaada, marka laga reebo aagaga loogu tallogalay.
- Ganacsiga gudaha, haysashada iyo isticmaalka qamriga ama daroogada ee xarunta qaabilaada waa mamnuuc. Dabeecad walba ee la xiriirto cabsanaanta iyo isticmaalka muqaadaraadka sharci darada ah ee xarunta soo dhaweynta waa mamnuuc.
- Haysashada sheeyada halista ee halis gelin karto dadka kale ama ku sababi karto dhismaha waa mamnuuc.
- Sheeyada ay mamnuuceen sharciyadaan waa la qabsan karaa.
- Cabsi gelinta hadalka ama muuqaalka, xadgudubka jinsiga iyo jinsiga la xiriirto, dagaalka ama rabshada jirka waa mamnuuc, sidoo kale sida faquuq walba ama dabeecada takoorida ama luuqada dhinacyada shaqsiga ama kooxda.

2.3 Nadaafadda
- Adiga ayaa masuul ka ah dayactirka ku haboon iyo nadiifsanaanta qolkaaga ama daganaanta.
- Waa inaad ixtiraamtaa aagaga la wadaago oo nadiif ku haay.
- Lama oggola in xayawaano lagu hayo.

3. SHARCIYADEENA HAY'ADA EE XARUNTA qaabilaada

3.1 Waajibaadka macluumaadka
Wixii dabagal ku haboon ee xaquuqdaada qaabilaada, waxaad leedahay waajibaadka warbixinta ee la xiriiro xarunta qaabilaada. Tani waxay la micna tahay inaad soo ogeysiiso shaqaalahaaga bulshada waqti wanaagsan oo dhammaan warbixinta caadiga ah ee la xiriirto nidaamkaaga magangalyada iyo qeybta kale ee laga yaabo inay saameyso xaquuqdaada soo dhaweynta (tusaale ahaan, warqada laga helay Waaxda Socdaalka, go'aanka ay qaadeen CGVS ama RVV, iwm.).
Waa inaad sidoo kale ku soo wargelisaa shaqaalahaaga bulshada haddii aad ku lugleedahay shaqo iskaa wax u qabsi ah ama aad leedahay heshiiska shaqada.

3.2 Lacagta maaliyadeed ee qaabilaada
Haddii aad leedahay heshiiska shaqada oo aad ka sameysid shaqo la bixiyay meel ka baxsan xarunta qaabilaada, waxaa isla markiiba la soo ogeysiinayaa xarunta qaabilaada wax ku saabsan qaabeynada midaan. Waxay ku xirantahay heerka daqligaaga, waxaa lagaa rabaa inaad bixisid tabaruca qarashaadka soo dhaweyntaada sida waafaqsan qaabeynada lagu siiyay. Sida waafaqsan sharuudaha iyo haddii daqligaaga uu xasiloonyahay oo dhaafay tirada qaarkood, soo dhaweynta waa la joojin karaa.

3.3 Gallida iyo fulinta heshiisyada
Haddii aad soo wacdid adeeg banaanka ah ama adeeg bixiye iyada oo aan jirin cadeynta ka horeyso ogolaanshaha xaruntaada qaabilaada, qarashaad walba ee ku lugleh waxay ahaaneysaa qarashkaaga.

Haddii xarunta soo dhaweynta sameyso balanta ee adiga ee ay la jirto adeeg bixiyaha banaanka (tababarka, dhaqtarka, isbitaalka, iwm.), waxaa kugu waajib ah inaad ka qeybgashid balantaan si sax ah iyo waqtigeeda.
Waa suurtogal in joogitaankaaga dhacdooyinka qaarkood (tusaale ahaan, shirka ama tababarka) ay qasab tahay. Xaaladaas, waxaa lagu soo ogeysiinayaa xili hore wax ku saabsan hay'ada wax ku oolka (waqtiga, qaababka suurtogalka ah ee gaadiidka) oo waad ixtiraameysaa midaan.
Tikidhada adiga laguu siiyo safarka gudaha qaabdhismeedka nidaamkaaga, wada tashiga caafimaadka, wadatashiga qareenka, iwm. waxaa kaliya oo loo isticmaalayaa ujeedooyinkaan.

3.4 Adeegsiga amarka waalidnimo
Sida waalid (waaladiin), waxaad masuul ka tahay kormeerida, barbaarinta iyo waxbarashada qasabka ah ee carruurta yar canuga (carruurta) ee qoyskaaga ku jirta. Xarunta qaabilaada waxay kugu taageeri kartaa midaan haddii aad rabtid.

3.5 Joogitaanka xarunta qaabilaada
Si markaas loogu haro meeshaada ee xarunta qaabilaada, waa inaad si joogta ah u joogtaa xarunta qaabilaada.
Haddii aad ka maqantahay inta lagu jiro habneeka, waxaa lagaa rabaa inaad soo ogeysiisid xarunta soo dhaweynta oo uga tag sharaxaadaha xiriirka. Sadex habeen kadib oo maqnaansho ah iyada oo aan jirin ogeysiin hore, dib ayaa laguu diiwaangelin karaa oo waxaa lagaa yaabaa in si lama filaan ah aad u lumiso booskaaga xarunta soo dhaweynta.
Waa inaad marnaba ka maqnaan wax ka badan 10 habeen oo muddada 30-maalin walba. Waa lagaa joojin karaa haddii aad ka maqantahay muddo dheer oo waqti ah.
Si markaas looga codsado meel cusub xarunta soo dhaweynta, waa inaad joogtaa nafsadaada Fedasil Dispatching Service halkaas oo, haddii aad weli u qalantid soo dhaweynta, meel soo dhaweyn ayaa laguu xilsaarayaa.

3.6 Nidaamka dabaajiga
Waa suurtogal in xarunta qaabilaada ay ku weydiineyso dabaajiga markii laguu diyaarinayo alaabaha. Dabaajigaan waxaa la soo celinayaa xiliga ka tagida xarunta soo dhaweynta aam xiliga soo celinta alaabaha aad amaahsatay oo xaaladeeda asalka ah.

3.7 Kormeerka qololka/guryaha iyo armaajooyinka gaarka ah
Intaa waxaa dheer natiijooyinka la sameeyo inta lagu jiro wareegyada xarunta, baaritaanada joogtada ah waxaa lagu sameyn karaa meel ka baxsan qolalka si loo hubiyo u hogaansanaanta oo ay la jiraan sharciyada kala duwan ee la xiriiro badbaadada, ka hortaga dabka, nadaafada iyo u hogaansanaanta oo ay la jiraan sharciyada qolalka.
Baaritaanka joogtada ah waxay dhici kartaa labo jeer bishiiba iyo kaliya inta u dhaxeyso 9.00 a.m. iyo 5.00 p.m. Kaliya haddii sharuudaha gaarka ah ee ka hortaga ee la xiriirto badbaadada, dab daminta, nadaafada ama dib u dhacyada dhabta ah ee sharciyada guriga waxaa la hubin karaa qolka inta badan iyo sida ka baxsan saacadahaan.
Qolka oo dhan waxaa la hubiyaa inta lagu jiro baaritaanka. Waad joogi kartaa haddii aad sidaas rabtid. Haddii laga shakiyo xadgudubka sharciyada guriga, armaajada waa la furi karaa iyo wixii ku jiro la eegaa.

Haddii, xaalada la sameynayo baaritaan, sheeyada lagu mamnuucay sharciyadaan la ogaado (fiiri sadarka 6.12), waa lala wareegayaa. Liiska sheeyada lala wareegay waa la qorayaa iyo koobiga liiskaan waxa laguugu soo dirayaa codsi ahaan.
Haddii shey lala wareego inta lagu jiro baaritaanka u muuqdo inuu shey halis ah yahay ee sharfta jirka dagayaasha iyo shaqaalaha, waa in, halka ay ku haboontahay, lagu wareejiyaa adeegyada awooda u leh.
Haddii sheyga loola wareegay sababaha nadaafada, badbaadada ama dab daminta, waxaa lagu celinayaa dagaha xiliga ka tagayo xarunta soo dhaweynta.
Haddii sheyga lala wareegay ama shey walboo kale ee ah hantida deegaanka aan la qaadan xiliga ka tagida xarunta soo dhaweynta, hadhow dambe xor ayuu u yahay inuu ku qaato 10 maalmood gudahood ee xigta bixitaankiisa.

4. CIQAABTA IYO TALLAABOOYINKA EDBINTA

4.1 Xayiraada
Haddii aad sameysid jabinta sharciyada ama heshiisyada, ganaaxa ayaa lagu soo rogi karaa. Falalka lagu sameeyay meel ka baxsan xarunta soo dhaweynta waxay sidoo kale ku lug yeelan kartaa ganaaxyada haddii ay leeyihiin saameyn weyn ee xarunta soo dhaweynta.
Nooca iyo darnaanta jabinta iyo xaaladaha adag ee mida dhacday marwalba waa la tixgelinayaa. Waxaa lagu siin karaa fursada wareysiga ka hor ciqaabta la xiriirto oo waxaa kula jiri karo inta lagu jiro wareysigaan qof dooqaaga ah.
Ciqaabta waxaa marwalba laguugu siinayaa qoraal ahaan.

Ciqaabaha xiggo ayaa laguugu soo rogi karaa:

1) qoraal rasmi ah, oo leh tixraaca faylkaaga gaarka ah.
2) ka-reebitaanka ku-meel-gaarka ah ee ka-qaybgalka hawlaha lagu qabanayo xarunta qaabilaada.
3) ka-reebitaanka ku-meel-gaarka ah ee ka yimaada suurtogalnimada bixinta adeegyada Bulshada ee abaalmarista.
4) xaddidaadda helitaanka adeegyada qaarkood.
5) waajibaadka qabashada shaqooyinka qaarkood ee danta guud.
6) joojinta qayb ahaan ama joojinta guud ama yareynta xaqal jeebka ee gaarta ugu badnaan muddo afar toddobaad ah.
7) u wareegida xarun kale oo soo dhaweyn.
8) ka-reebitaanka ku-meel-gaarka ah ee xaq u lahaanshaha caawimaada alaabeed ee gudaha xarunta qaabilaada.
9) ka reebida kama-dambeysta ah ee xaq u lahaanshaha caawimaada alaabeed ee gudaha xarunta qaabilaada.
Ciqaabaha waa in isla markiiba la fulliyaa. Xadeynada ka reebida waa in lagu xaqiijiyaa go'aanka Agaasimaha-Guud ee Fedasil oo gudaha sadex maalmood shaqo ee xigta maalinta ciqaabka lagu soo rogay. Taariiqda ee go'aankaan laga soo saari karo Dispatching Service waxaa lagu sheegay ciqaabta, taas oo adiga ay ku siiyeen xarunta soo dhaweynta.
Wixii sharaxaada ciqaabaha quseeya, waxaad marwalba la soo xiriiri kartaa shaqaalahaaga bulshaad.

4.2 Tallaabooyinka edbinta

Si markaas loo damaanad qaado amarka, badbaadada iyo xasiloonida ee xarunta soo dhaweynta, qiyaasta edbinta ayaa la qaadi karaa. Waxaa lagaa yaabaa inaad maqashay hor qiyaasta edbinta ee adiga kula xiriirto ayaa in la qaaday oo waxaa kula jiri karo inta lagu jiro wareysigaan qof dooqaaga ah.
Qiyaasaha edbinta waxaa lagu bixiyaa qoraal ahaan ama lagu soo dhajiyaa xarunta haddii ay tahay danaha bulshada (tusaale ahaan: xiritaanka qolka telefishanka ee waqtiga qaarkood ee maqribkii sida ay sababtay dhibaatooyinka joogtada ah).

5. CABASHOOYINKA IYO RACFAANADA

Haddii aad jeclaan laheyd warbixin badan ee ku saabsan nidaamyada lagu sheegay hoos, waxaad marwalba la xiriiri kartaa shaqaalaha xarunta soo dhaweynta.

5.1 Gudbinta cabashada
Haddii aadan ku qanacsaneyn xaaladaha noolaanshaha guud ee xarunta qaabilaada ama ay la jirto codsiga sharciyada kooxda, waxaad xareyn kartaa cabasho.
Ku soo dir cabashadaada qoraal ahaan ama hadal ahaan ugu geey agaasimaha ama qofka masuulka ka ah xarunta soo dhaweynta, kaas oo kula macaamilayo cabashadaada gudaha muddada ugu weyn oo 7 maalmood. Cabashada waxaa lagu xareyn karaa af Daj, Faransiis, Jarmal ama af Ingiriis.
Haddii aadan ku helin jawaab 7 maalmood gudahood, waxaad ugu xareyn kartaa cabashada qoraal ahaan Agaasimaha-Guud ee Hay'ada ama qofka ee wadoodaan loo xilsaaray (fiiri dhibcaha 6.16).

5.2 Racfaanada ka dhanka ah ciqaabta la soo rogay
Haddii aadan ku raacin ciqaabta laga hadlay sida waafaqsan dhibcaha 4), 5), 6) ama 7) ee lagu soo rogay, waxaad ku xareyn kartaa racfaanka eegida oo qoraal ahaan Agaasimaha-Guud ee Hay'da ee qofka loo xilsaaray ee dhibicda 6.16. ama, haddii aad dagantahay LOI/ILA, ee Gollaha PCSW.
Racfaanka waxaa lagu sameeyaa af Daj, Faransiis, Jarmal ama af Ingiriis oo waa in loogu soo diraa boosto ahaan shan maalmood shaqo gudahood kadib ciqaabta ama qiyaasta amarka ee laguugu siiyay adiga qoraal ahaan.
Islamarkiiba ku dir koobiga racfaankaan xarunta qaabilaada. Go'aanka waxaa laguugu soo ogeysiinayaa 30 maalmood gudahood. Haddiiba uu Agaasimaha-Guud, qofka loo xilsaaray sadarka 6.16 ama Gollaha ASCE aysan badelin ciqaabta, ciqaabta waxay ku hareysaa jiritaankeeda waqtiga la joogo.

5.3 Racfaanada ka dhanka ah go'aanada kaalamada caafimaad
Haddii aadan ku raacin go'aanka la xiriiro caawin caafimaadka, waxaad ugu xareyn kartaa racfaan qoraal ahaan Agaasimaha-Guud ee Hay'da ee qofka loo xilsaaray ee dhibicda 6.16. ama, haddii aad dagantahay LOI/ILA, ee Gollaha PCSW.
Racfaanka waxaa lagu sameeyaa af Daj, Faransiis, Jarmal ama af Ingiriis oo waa in loogu soo diraa boosto ahaan shan maalmood shaqo gudahood ee la tashiga ee go'aanka laguu soo sheegay.
Islamarkiiba ku dir koobiga racfaankaan xarunta qaabilaada. Go'aanka waxaa laguugu soo ogeysiinayaa 30 maalmood gudahood.